27 MAYIS SONRASI DÖNEMDE FİKİR HAYATI NASIL ŞEKİLLENDİ? KISA BİR GİRİZGÂH

27 Mayıs Sonrası Dönemde Türkiye’de Fikir Hayatı

27 Mayıs Darbesi ve etkileri ile birlikte 1960’lı yıllar, siyasi ideolojilerin hızla ayrıştığı ve kutuplaştığı bir dönemdi. (Kaynar, 2024: s.275) Özellikle Türkiye’de düşüncenin temellerinin atıldığı yıllar olarak da gösterilen bu dönem, Osmanlı’ya dönük tartışmaların başlaması açısından da önem taşır. (Kayalı, 2021a: s.200). Bu ilginin yanı sıra “düzen” kavramının epeyce tartışıldığı bir dönemdir. ATÜT (Asya tipi üretim tarzı) çerçevesi eşliğinde fikir üretilen ve ideolojik konum belirlenen bir ortam doğmuştur. Öyle ki bu ortamda kişinin ideolojik konumu, ''Atüt'' meselesine nasıl baktığııyla doğru orantıda görülmeye başlanmıştır. Bu dönemin (1960-1971) bir diğer belirgin özelliği de, düzen değişikliği isteklerinin genel olarak sosyalizm kavramı altında tartışılmaya başlanmasıdır. (Kaçmazoğlu, 2019: s.39).

27 Mayıs ile birlikte oluşan fikir hareketlerini incelerken, kuşkusuz toplumsal sorunların çözümlenmeye çalışıldığı bir dönem olduğunu da atlamamak gerekir. Bu sorunlara çözüm yolları aranırken de ideolojik olarak oldukça kutuplaşılmıştır. Kutuplaşmanın getirdiği bir diğer sorun da fikirlerin ayrışması ve sorgulanmadan körü körüne inançla bağlanılmasıdır.

27 Mayıs sonrası için özgürlük ortamı oluşacağına olan inanç da kısa süre içinde yıkılmıştır.

27 Mayıs Darbesi ile Türkiye’nin gündemine yerleşen, ve toplumsal sorunları ayrıntılı şekilde tartışıp çözüm

27 Mayıs Darbesi ile Türkiye’nin gündemine yerleşen, ve toplumsal sorunları ayrıntılı şekilde tartışıp çözüm arayan başlıca fikir hareketleri şunlardır:arayan başlıca fikir hareketleri şunlardır

-Yön-Devrim Grubu ve Zinde Güçler Teorisi

-Ortodoks Marksistler: TİP

-Asya Tipi Üretim Tarzı Yanlıları

-Sosyalizm ve İslamiyet Tartışmaları

-Ortanın Solu

-Liberalizm ve Sözcüsü Ahmet Hamdi Başar

-Hareket Okulu ve Nurettin Topçu

-Milliyetçi Toplumcu Doktrin.Grubu ve Zinde Güçler Teorisi

(Kaçmazoğlu, 2019:  s.39). 

Doğan Avcıoğlu, Mihri Belli, Behice Boran, Sadun Aren, İdris Küçükömer, Mehmet Ali Aybar, Çetin Altan, gibi sol düşünürlerin yanı sıra,  Nurettin Topçu, Cemil Meriç, Sezai Karakoç, Kemal Tahir, Hikmet kıvılcımlı, Mümtaz Turhan gibi isimler de bu dönemde orijinal fikir üretme ve dönemin yapısını anlamak açısından önemli düşünürlerden bazılarıdır.

Ayrıca konu için okuma önerisi:

Kaynak

Kaynar, M. K. (Ed.). (2024). Türkiye'nin 1960'lı yılları. İletişim Yayınları.

Kayalı, K. (2021b). Türk düşünce dünyasında yol izleri. İletişim Yayınları.

Kaçmazoğlu, B. (2019). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a Türkiye’de siyasal fikir hareketleri.

Kolektif. (2022). Modern Türkiye'de siyasi düşünce: Dönemler ve zihniyetler (Cilt 9). İletişim